05/02/2023
Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng thiết yếu đối với trẻ, nhất là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Với những mẹ ít sữa, sữa xuống chậm, việc biết cách kích thích phản xạ xuống sữa để sữa xuống nhanh và nhiều là vô cùng cần thiết. Điều này sẽ giúp trẻ luôn no bụng và mẹ có thể giải tỏa được mối lo đủ sữa cho con bú.
Phản xạ xuống sữa là gì?
Phản xạ xuống sữa khi cho con bú, còn được gọi là phản xạ tống sữa (MER). Là một phản ứng tự nhiên tự động xảy ra trong cơ thể bạn khi bé bú. Khi con bạn chốt khớp ngậm bú và bắt đầu hút, nó sẽ gửi một thông điệp tới não của bạn để giải phóng hormone prolactin và oxytocin.
Prolactin chịu trách nhiệm tạo sữa và oxytocin kích hoạt sự xuống sữa hoặc giải phóng sữa mẹ. Ở đây bạn sẽ tìm hiểu về các dấu hiệu của phản xạ xuống sữa, cảm giác của nó ra sao, mẹo để kích thích dòng sữa mẹ và cách đối phó với sự xuống sữa chậm hoặc đau đớn.
Hiểu về cơ chế tiết sữa của người mẹ sau sinh
Bên trong bầu vú mẹ chứa các nang sữa. Đó là những túi rất nhỏ được cấu tạo bởi các tế bào tiết sữa. Trong mỗi cơ thể người phụ nữ có hàng triệu nang sữa trong bầu vú. Có 2 loại hormone chịu trách nhiệm chính trong suốt quá trình tạo tiết sữa và đưa sữa ra ngoài là: Prolactin và Oxytoxin.
Việc sản xuất sữa được kích hoạt bởi hormone Prolactin – được tiết ra trong cơ thể mẹ khi trẻ bú mẹ. Vì vậy, trẻ bú càng nhiều thì lượng sữa tiết ra càng nhiều.
Khi bé bú, miệng, lưỡi bé tiếp xúc với núm vú và quầng vú. Khi đóác xung động cảm giác sẽ từ núm vú lên não kích thích tuyến yên bài tiết ra hóc-môn Oxytoxin. Hormon Oxytocin có tác dụng co các tế bào cơ làm các nang sữa và ống dẫn sữa co bóp đẩy sữa vào các xoang sữa (nằm dưới quầng đen của vú).
Nguyên nhân gây mất phản xạ xuống sữa ở các mẹ sau sinh
Ở hầu hết các mẹ có con nhỏ, khi trẻ ngậm mút núm vú phản xạ xuống sữa sẽ diễn ra một cách tự nhiên giúp trẻ no bụng. Dù vậy, tình trạng không hoặc ít xuống sữa hay còn gọi mất phản xạ xuống sữa, phản xạ xuống sữa chậm vẫn xảy ra ở một số mẹ. Nguyên nhân của tình trạng này được xác định có thể do người mẹ:
Bị căng thẳng, stress:
- Đây được xem là yếu tố hàng đầu gây ức chế phản xạ xuống sữa, thường gặp ở các mẹ sau sinh. Stress kéo dài có thể gây mất sữa cho con bú. Ngược lại, người mẹ nếu luôn có tâm lý thoải mái, vui vẻ cơ thể sẽ tiết ra nhiều hormone hạnh phúc hơn, từ đó tác động tích cực đến quá trình tiết sữa.
Thường xuyên mệt mỏi, uể oải:
- Có thể do sức khỏe mẹ chưa hồi phục sau quá trình vượt cạn hoặc do mẹ cả ngày lẫn đêm chăm con không được nghỉ ngơi. Điều này cũng làm giảm sự tiết sữa ở người mẹ.
Sử dụng các chất kích thích (rượu, bia, cafein), hút thuốc lá:
- Những chất có trong thuốc lá hay các thức uống có cồn, cafein sẽ khiến cơ thể mẹ bị mất nước, tuyến sữa hoạt động kém hiệu quả cũng khiến lượng sữa tiết ít hơn. Chưa kể, chúng có thể truyền sang con thông qua sữa mẹ, rất không tốt cho sức khỏe trẻ.
Sử dụng các loại thuốc như thuốc điều trị bệnh, thuốc tránh thai:
- Điều này cũng được cho là nguyên nhân dẫn đến chậm, mất phản xạ xuống sữa. Do đó, mẹ cần thận trọng khi sử dụng thuốc trong thời gian đang cho con bú. Và tốt nhất mẹ hãy nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
Các vấn đề về phản xạ xuống sữa có thể xảy ra
Tùy từng mẹ các phản xạ tiết sữa có thể xảy ra khác nhau. Nhìn chung, có 3 kiểu xuống sữa như dưới đây:
Chậm hay khó xuống sữa
Tình trạng này xảy ra có thể do mẹ bị kiệt sức, cơ thể chưa hồi phục sau quá trình sinh con, mẹ sinh mổ, mẹ có sử dụng rượu bia và cách chất kích thích trong thời gian cho con bú…
Phản xạ xuống sữa gây đau đớn
Tình trạng này xảy ra khi ngực mẹ bị cương cứng núm vú sưng đau, nứt… Nguyên nhân là do nguồn sữa dư thừa không được xử lý đúng cách. Nhưng cũng không ngoại trừ trường hợp phản xạ xuống sữa gây đau đớn do các cơn co thắt tử cung dữ dội gây ra. Trường hợp này thường gặp ở tuần đầu tiên khi mẹ mới sinh con.
Để làm giảm cảm giác đau đớn khi xuống sữa mẹ cần điều trị đau sưng núm vú. Đồng thời cần có biện pháp xử lý lượng sữa dư thừa….
Sữa xuống quá nhiều hoặc ồ ạt
Tình trạng này thường xảy ra ở các mẹ có nguồn sữa dồi dào. Trong trường hợp này mẹ cần vắt/ hoặc sử dụng máy hút sữa để “xử lý” bớt lượng sữa trước khi cho con bú để tránh trẻ bị sặc. Và ở mỗi cữ bú chỉ nên cho trẻ bú ở một bên ngực. Đến cữ sau hãy bú bên còn lại.
Cảm giác khi có phản xạ xuống sữa như thế nào?
Khi có phản xạ xuống sữa, một số bà mẹ có thể gặp các phản ứng sau:
- Cảm giác ngứa ran hoặc như kiến bò ở trong vú, hoặc có mẹ miêu tả cảm giác như vú tê rần, châm chích
- Sữa nhỏ ra từ vú
- Dòng sữa phun ra, sữa sẽ chảy ra thành toa nếu trẻ nhả vú ra trong bữa bú
- Sữa tự chảy ra ở vú bên kia khi trẻ đang bú vú bên này
- Tử cung co thắt: bà mẹ có cảm giác đau do những cơn co thắt tử cung. Đôi khi có cảm giác người nóng bừng khi cho con bú trong tuần đầu sau sanh.
Những yếu tố tăng cường/ức chế tiết sữa
Phản xạ xuống sữa hay còn gọi là phản xạ Oxytoxin. Hóc môn này còn có một tên gọi gần gũi là hóc môn “tình yêu”. Vì vậy, những yếu tố nào ảnh hưởng đến tâm lý người mẹ sẽ có tác động lớn trong việc kích thích tuyến yên bài tiết ra hóc môn Oxytoxin.
Yếu tố tăng cường
- Người mẹ không cảm thấy đau
- Tiếp xúc da kề da với bé
- Quan sát, lắng nghe, ngửi và âu yếm bé
- Bé bú hiệu quả
- Cảm thấy tự tin
- Cảm thấy thư giãn
- Nghĩ ngơi đủ
Yếu tố ức chế
- Có cơn đau
- Xa cách khỏi bé
- Bé bú không hiệu quả
- Thiếu tự tin
- Cảm xúc tiêu cực và lo lắng
- Cảm thấy mệt mỏi
Cách kích thích sữa xuống nhiều sau sinh
Cho con bú ngay sau khi sinh giúp sữa xuống nhanh hơn
Hướng dẫn con ngậm bắt núm vú đúng cách
Cho trẻ bú đủ cữ
Uống một cốc sữa nóng trước khi cho con bú
Gần gũi, vui đùa với con trước khi con con bú
Massage nhẹ nhàng bầu ngực
Chế độ dinh dưỡng đủ chất, lợi sữa
Duy trì tâm lý thoải mái, ổn định trong thời gian nuôi con
Vắt sữa bằng tay hoặc máy hút sữa
Chườm ấm
Cách để kích thích xuống sữa nhanh và nhiều
Những cách kích thích phản xạ xuống sữa sẽ đạt hiệu quả tối đa khiến sữa xuống nhanh, nhiều hơn, mẹ sẽ cần một số mẹo nhỏ dưới đây:
Kích thích phản xạ xuống sữa bằng cách hút
- Nên hút sữa ở nơi quen thuộc, tư thế hút sữa cần thoải mái nhất có thể
- Không nên để gián đoạn quá trình hút sữa. Nếu ở nhà có thể nhờ người trông con giúp một lát, còn ở cơ quan nên chọn giờ nghỉ trưa để hút sữa và nên thực hiện ở nơi kín đáo ít người ra vào, che chắn cẩn thận.
- Trong quá trình hút sữa không nên nhìn chằm chằm vào máy để theo dõi lượng sữa chảy ra. Vì điều này có thể khiến mẹ thêm áp lực nếu sữa chảy ra quá ít. Tốt nhất mẹ nên nghe nhạc, xem phim để thư giãn và thoải mái đầu óc.
- Cho bé bú một bên và một bên hút sữa
- Khi thực hiện hút sữa mẹ có thể dừng lại vài giây để massage ngực một chút rồi hút tiếp
Kích thích sữa xuống bằng massage
- Massage đúng cách sẽ giúp sữa về nhiều hơn. Cách massage đúng như sau: Mẹ dùng 2 lòng bàn tay xoa bóp nhẹ nhàng 2 bầu ngực trong khoảng 30 giây. Sau đó chụm 5 đầu ngón tay lại và tập trung ở quầng vú
- Vừa massage vừa kết hợp chườm ấm sẽ khiến sữa xuống nhanh hơn
- Trước khi massage mẹ có thể uống sữa nóng hoặc nước ấm để kích thích sữa ra nhiều và chất lượng hơn.