01/02/2023
Dây rốn là đường dẫn duy nhất kết nối mẹ và con, mang chất dinh dưỡng và dưỡng khí đến nuôi thai nhi. Tuy nhiên, khi dây rốn thắt nút lại sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến thai kỳ. Các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra cả trong quá trình mang thai lẫn quá trình chuyển dạ.
Dây rốn thắt nút là gì?
Là một trong những trường hợp hiếm gặp khi mang thai và sinh nở nhưng lại là mối nguy hiểm đe dọa đến tính mạng của thai nhi. Theo số liệu nghiên cứu, tỷ lệ dây rốn thắt nút chiếm 0.3 – 2.2% các ca sinh và nâng tỷ lệ tử vong thai nhi tăng cao hơn gấp 4 lần so với thai bình thường.
Trong thai kỳ, dây rốn đảm nhận vai trò quan trọng trong việc vận chuyển oxy và dưỡng chất từ mẹ sang thai, đảm bảo sự sống của bé khi còn trong bụng mẹ. Tuy nhiên do một yếu tố nào đó, dây rốn bị thắt nút lại, tùy theo nút thắt chặt hay lỏng sẽ gây ra các biến chứng trong thai kỳ.
Nguyên nhân hình thành
Nguyên nhân là do trong quá trình thai nhi cử động, vô tình di chuyển qua các vòng cung của dây rốn tạo thành nút thắt. Có 1 số yếu tố thuận lợi làm tăng nguy cơ dây rốn thắt nút như:
- Dây rốn quá dài
- Thai phụ đa ối
- Kích thước thai nhi nhỏ
- Thai nhi là bé trai (hiếu động)
- Thai phụ bị tiểu đường thai kỳ
- Thai phụ mang song thai 1 túi ối
- Thai phụ có chọc dò ối thai kỳ
- Thai phụ từng sinh nhiều
- Thai phụ dùng các chất kích thích khi mang thai
Rất khó xác định chính xác thời điểm tạo thành dây rốn thắt nút. Dây rốn thắt nút có thể tạo thành rất sớm từ 9 – 12 tuần tuổi thai, bởi ở giai đoạn này thể tích nước ối nhiều hơn thể tích thai nhi chiếm chỗ.
Dây rốn thắt nút có sao không?
Gồm có các trường hợp thắt lỏng và dây rốn thắt chặt. Mức độ nguy hiểm sẽ tùy thuộc vào tùy tình trạng nút thắt. Nếu thắt lỏng, thai sẽ ít bị ảnh hưởng hơn. Ngược lại, nếu dây rốn thắt chặt, tuần hoàn của thai nhi bị cản trở. Khi đó em bé không được cung cấp khí oxy và chất dinh dưỡng có thể tử vong ngay khi còn trong bụng mẹ. Tỷ lệ gặp phải chỉ xảy ra ở khoảng 2% thai phụ, đa phần dây rốn thắt lỏng lẻo và không gây nguy hại cho bé trong quá trình mang thai.
Tuy nhiên, khi còn trong bụng mẹ, em bé có xu hướng luôn chuyển động thông qua việc nghịch, xoay đầu… Là nguyên nhân nút thắt từ lỏng rồi chặt dần. Dần dần ảnh hưởng đến sự trao đổi chất của mẹ và bé. Điều này còn tiềm tàng nguy cơ cho quá trình chuyển dạ. Khi đầu em bé được đẩy ra ngoài, dây rốn cũng kéo xuống, nút thắt trở nên chặt hơn và rất có thể em bé sẽ tử vong khi chuyển dạ sinh thường nếu không nhận biết dây rốn thắt nút từ sớm.
Cũng có trường hợp dây rốn được phát hiện bị thắt nút sau khi bé đã sinh an toàn. Điều may mắn này xảy ra là do dây rốn của bé dài. Khi chuyển đầu thai nhi xuống dưới không làm kéo căng dây rốn và nút thắt dây rốn không bị thắt quá chặt.
Nhận biết dấu hiệu dây rốn thắt nút
Thai phụ có thể cảm nhận những thay đổi bất thường về cử động của thai nhi mỗi ngày. Đặc biệt là trong những tuần cuối thai kỳ. Mẹ bầu nên đến khám ngay nếu phát hiện các dấu hiệu. Các dấu hiệu gồm có: thai nhi cử động thai ít hoặc yếu, bụng trồi, không tròn. Tốt nhất, bà bầu nên đi khám thai và siêu âm thường xuyên. Kèm theo đó bà bầu cũng nên thường xuyên theo dõi tim thai để xác định nguy cơ với em bé.
Việc nhận biết thông qua sự theo dõi cử động thai đóng vai trò quyết định trong công tác cấp cứu. Đã có rất nhiều trường hợp cấp cứu thành công song cũng có vô số trường hợp đáng tiếc xảy ra. Vì vậy thai phụ không nên lơ là. Đặc biệt cần chú ý hơn trong những tháng cuối thai kỳ.
Hiện nay vẫn chưa có phương pháp nào để ngăn ngừa tình trạng này xảy ra trong bụng mẹ. Vì vậy, việc chăm sóc thai sản đúng cách là điều cần thiết để đảm bảo thai kỳ khỏe mạnh và không gặp phải biến chứng
Phát hiện như thế nào?
Siêu âm trước sinh là phương pháp được lựa chọn để chẩn đoán. Khi có một số yếu tố nguy cơ, chẳng hạn như: đa ối, dây rốn dài, đa thai, việc kiểm tra dây rốn càng được thực hiện thường xuyên hơn. Cụ thể, siêu âm 4D, siêu âm doppler màu là những xét nghiệm quan trọng nhất để đánh giá và chẩn đoán trước sinh.
Về phía người mẹ, mẹ không thể làm gì để phòng ngừa được sự hình thành của nút thắt. Tuy nhiên, mẹ hoàn toàn có thể theo dõi cử động của thai nhi qua thai máy thường xuyên. Việc theo dõi này hoàn toàn giúp ích. Vì nhờ đó mà có thể phát hiện có bất thường nào đó xảy ra với em bé.
Nếu một nút thắt được hình thành sớm, các biểu hiện về suy thai có thể xuất hiện khoảng sau tuần thứ 37. Vì thế, mẹ cần quan tâm hơn về thai máy vào những tuần gần sinh.
Nếu nút thắt được hình thành trong quá trình sinh nở, máy theo dõi tim thai sẽ cho thấy có nhịp tim bất thường.
Mẹ có nên lo lắng khi có dây rốn thắt nút sớm?
May mắn rằng mạch máu trong dây rốn được bao bọc bởi một lớp đệm được gọi là Wharton’s jelly. Lớp đệm này sẽ bảo vệ mạch máu dây rốn.
Vì thế nút thắt vẫn không ảnh hưởng gì đến em bé miễn là nút vẫn còn lỏng lẻo.
Trường hợp nếu nút thắt quá chặt, có thể cản sự sự lưu thông máu từ nhau thai đến em bé và gây thiếu oxy. Một biến chứng như vậy thường xảy ra trong quá trình chuyển dạ, em bé đi qua ống dẫn sinh. Tuy nhiên, tình trạng này rất hiếm xảy ra.
Mẹ có thể làm gì cho con?
Thực tế, chúng ta không thể làm gì để phòng ngừa hoặc ngăn chặn. Tuy nhiên, mẹ có thể theo dõi tổng quát tình trạng sức khỏe của em bé. Đặc biệt là giai đoạn cuối thai kì, bằng cách kiểm tra thai máy thường xuyên. Nếu mẹ thấy có bất thường về thai máy như thai máy yếu hơn, ít hơn. Hãy đến cơ sở Sản phụ khoa để kiểm tra và đứng chần chừ đến ngày hôm sau.
Trường hợp nút lỏng thắt chặt trong khi sinh, bác sĩ có thể phát hiện qua nhịp tim thai giảm. Lúc này, bác sĩ sẽ có những quyết định phù hợp để con bạn an toàn chào đời. Thông thường cách tốt nhất là mẹ cần sinh mổ.
Làm sao để tầm soát sớm?
Khi có các yếu tố nguy cơ, mẹ cần siêu âm kiểm tra nhiều lần để kiểm tra dây rốn. Dây rốn thắt nút đa phần không gây ảnh hưởng nhiều đến em bé. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, tình trạng này có thể dẫn đến thai lưu trong tử cung.
Vì lý do này, khi có tồn tại các yếu tố nguy cơ, cần phải siêu âm thường xuyên hơn. Một khi được chẩn đoán gặp tình trạng này, việc theo dõi chặt chẽ tình trạng thai nhi trong suốt quá trình mang thai và sinh nở là cực kì cần thiết. Thông thường, bác sĩ có thể đề nghị mẹ nhập viện để theo dõi chặt chẽ và liên tục. Các nút thắt có thể chặt bất cứ lúc nào, đặc biệt là trong quá trình chuyển dạ.
Phân biệt dây rốn thắt nút giả và thật
Dây rốn thắt nút giả (Pseudoknots)
Đây là tình trạng mà khi siêu âm, bất kì chỗ phồng hoặc lồi nào trên dây rốn của em bé sẽ có thể ghi nhận có nút thắt giả. Những “nút thắt” về giải phẫu là những biến thể nhỏ của dây rốn. Tình trạng này là do các mạch máu phồng lên. Hoặc cũng có thể là do lớp Wharton’s jelly bị dầy lên ở bất kì chỗ nào của dây rốn.
Trên thực tế, những nút thắt giả này tương đối phổ biến trong thai kì. May mắn rằng nút thắt giả không có ý nghĩa trong y khoa và không gây nguy hiểm cho bé.
Dây rốn thắt nút thật sự
Giống với tên gọi của nó, nút thắt thật sự hình thành khi dây rốn quấn vào nhau và tạo thành một nút như kiểu chúng ta cột thắt một sợi dây.
Dây rốn thắt nút có thể hình thành trong thai kì và cả trong khi sinh.
Tình trạng này có tần xuất khoảng dưới 2% các trường hợp mang thai. Đa phần nút thắt tương đối lỏng lẻo và không ảnh hưởng em bé.
Tuy nhiên, trong trường hợp dây rốn thắt nút sớm, quá trình phát triển và chuyển động nhiều của bé về cuối thai kì có thể làm cho nút bị thắt chặt hơn. Hậu quả có thể làm ngắt nguồn cung cấp oxy và chất dinh dường đến em bé. Nút thắt sẽ càng trở nên nguy hiểm hơn khi bé sắp chào đời. Trong trường hợp xấu có thể dẫn đến trẻ bị ngạt khi sinh do thiếu oxy, tổn thương não. Thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Thống kê cho thấy nút thắt chặt có tỉ lệ tử vong chu sinh là 10%.
